Podstawowe zasady zawierania umów

Zawarcie umowy polega na zgodnych oświadczeniach woli co najmniej dwóch stron zmierzających do wywołania określonych w jej treści skutków prawnych. To jest dwa podmioty chcą zawrzeć np. umowę o wykonanie posągu Mickiewicza. Dzieło ma być wykonane ze stopu metali. Wysokość trzy (3) metry.

Wcześniej artysta przedstawi do akceptacji zamawiającego gipsowy odlew przedmiotu zamówienia. Wynagrodzenie ryczałtowe wyniesie 150.000 zł, w tym montaż pomnika przed Uniwersytetem w Poznaniu. I jeszcze termin wykonania - 4 miesiące od podpisania umowy.

Umowy takie jak wyżej zawiera się w praktyce zawsze na piśmie. A zatem wyrazem ,,zgodnych oświadczeń woli” będą tutaj podpisy złożone na umowie. Inaczej rzecz ujmując: każda ze stron podejmuje decyzję o zawarciu umowy i konkretyzuje ją przez podpisanie.

Zazwyczaj w umowie zamieszcza się klauzulę, że zawarta została ona ,,pod rygorem nieważności na piśmie”. Oznacza to, że nie można powoływać się na żadne ustalenia ustne dotyczące tej umowy. Jak widzisz jest to wszystko proste i logiczne, a wiedza w zakresie opisywanych umów powinna być wystarczająca do samodzielnego wystąpienia w sądzie cywilnym.

W praktyce obrotu szczególne znaczenie mają negocjacje/rokowania. Zgodnie z art. 72 kodeksu cywilnego zawarcie umowy w tym trybie dochodzi do skutku, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień, które były przedmiotem rokowań. Zawarcie właściwej umowy może być poprzedzone listem intencyjnym lub umową przedwstępną.

Umowa zlecenia

Umowa zlecenia jest to umowa zaufania, nie podlegająca pod kodeks pracy. Wykonawca nie odpowiada za rezultat - obowiązuje kryterium należytej staranności. Jest to zazwyczaj umowa krótkoterminowa i może być rozwiązana w każdej chwili przez każdą ze stron.

Według art. 734 k.c. zleceniobiorca zobowiązuje się do dokonania ,,czynności prawnej”. Typowy przykład to zlecenie zawarcia umowy na rzecz zleceniodawcy. Czynności prawne to takie działania, które powodują powstanie zdarzeń prawnych. Czynności mogą być dwustronne, np. umowa, albo jednostronne - ,,danie pełnomocnictwa”. Są to oczywiście przykłady, bo takich czynności jest dużo więcej, a cała konstrukcja ,,umowy zlecenia” dotyczy ,,czynności prawnych”.

Jednakże, w praktyce – czyli w obrocie gospodarczym występuje znacznie więcej czynności, ściślej - zdarzeń ,,faktycznych”. Na przykład „zlecenie nauki angielskiego”. Do takich stanów (przypadków) stosujemy przepis art. 750 k.c., który nakazuje nam ,,do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami stosować odpowiednio przepisy o zleceniu”.

Przy czym kodeks cywilny nie daje definicji ,,odpowiedniego” stosowania jego przepisów, a nawet nie wyjaśnia tego terminu. Trzeba zatem oprzeć się na znaczeniu ustalonym przez doktrynę prawa cywilnego.

Termin ,,odpowiednio” należy rozumieć jako ,,nie wprost” oraz z uwzględnieniem różnic, które występują pomiędzy czynnością prawną (np. umowa), a faktyczną (np. namalowanie obrazu). Inaczej rzecz ujmując: w umowie zlecenia - przy czynnościach prawnych ma miejsce stosowanie prawa „wprost” a przy faktycznych ,,odpowiednie”.

Stronami umowy zlecenia mogą być zarówno osoby fizyczne nie prowadzące działalności gospodarczej, jak i prawne taką działalność prowadzące i nie. Umowa zlecenia ma zastosowanie w obrocie powszechnym i gospodarczym (handlowym). Jest jedną z najczęściej zawieranych umów.

Przedmiotem umowy jest dokonanie czynności prawnej, np. składanie ofert sprzedaży. Zasadą jest wykonanie osobiste zlecenia. Strony mogą postanowić odmiennie, to
znaczy, że zleceniobiorca może ustanowić zastępcę. W razie faktycznego ustanowienia konkretnej osoby jako ,,zastępcy” – przyjmujący zlecenie zobowiązany jest do niezwłocznego zawiadomienia o tym zleceniodawcy. Wtedy zleceniobiorca ponosi odpowiedzialność za brak staranności osoby, która ma za niego wykonać zlecenia (np. brak uprawnień zawodowych).

Umowa o dzieło

Chcę Ci wyjaśnić, gdzie kończy się umowa o dzieło, a zaczyna o roboty budowlane. Powodem tego jest częste mylenie tych umów przy ich zastosowaniu do budownictwa. Umowa o dzieło jest uregulowana w przepisach art. 627-646 kodeksu cywilnego. Polega ona na tym, że przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania dzieła (np. autor - książka), zaś ten, dla którego dzieło ma być wykonane
(wydawca) - do zapłaty wynagrodzenia. Jej przedmiotem jest dzieło, które ma charakter samoistny, czyli niezależny od jego wykonawcy. Świadczeniem wykonawcy jest dzieło, a wynagrodzenie jest z kolei świadczeniem zamawiającego.

Głównym obowiązkiem zamawiającego jest uiszczenie wykonawcy dzieła wynagrodzenia za jego wykonanie (art. 627 k.c.). O ile nie ma odmiennego porozumienia stron umowy - wynagrodzenie należy się od chwili oddania dzieła.

W przypadku, kiedy dzieło ma być oddane częściami, a wynagrodzenie zostało obliczone za każdą część z osobna - wypłata powinna nastąpić bezpośrednio po wykonaniu każdej z poszczególnych części dzieła. Przedmiot umowy określany jest także jako rezultat pracy ludzkiej, tak w postaci materialnej, jak i niematerialnej.

W praktyce obrotu gospodarczego funkcjonują dwa systemy wynagrodzenia o dzieło: ryczałtowy i kosztorysowy. Wynagrodzenie ryczałtowe ustalane jest w trakcie zawierania umowy o dzieło i obejmuje jego całość. W razie zmiany stosunków (np. podwyżka VAT na materiały budowlane) możliwe jest ich uwzględnienie przez sąd na podstawie
art. 632 k.c., to jest sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę. Wynagrodzenie kosztorysowe ustalane jest na podstawie kalkulacji planowanych prac i kosztów (art. 629 k.c.), jest to zatem wynagrodzenie wynikowe. W przypadku zmiany cen lub stawek przyjętych w kosztorysie, każda ze stron umowy może żądać uwzględnienia tego przy wynagrodzeniu. Nie obejmuje to jedynie należności już uiszczonej za materiały i robociznę.

W razie konieczności wykonania prac dodatkowych, nieprzewidzianych w umowie (w kosztorysie) z inicjatywy zamawiającego - podwyższenie wynagrodzenia należy się bez zastrzeżeń. Jeśli natomiast zmian dokonał wykonawca - to tylko wtedy, gdy nie mógł on, mimo zachowania należytej staranności - przewidzieć konieczności prac dodatkowych (art. 630 k.c.).

Zamawiający może odstąpić od umowy w przypadku konieczności znacznego podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego. Wtedy musi zapłacić wykonawcy za dotychczas wykonane prace (art. 631 k.c.). Natomiast, gdyby dzieło nie zostało wykonane z przyczyn, które dotyczą zamawiającego - powinien on uiścić całe umówione wynagrodzenie, jeżeli wykonawca był gotów dzieło wykonać (art. 639 k.c.).

O ile dzieło odpowiada zamówieniu, jego odebranie jest obowiązkiem zamawiającego (art. 643 k.c.). Przy czym w praktyce stosowany jest odbiór dzieła częściami. Kodeks cywilny (art. .640 k.c.) nakłada na strony umowy o dzieło obowiązek współdziałania. Skutkiem prawnym zaniechania takiej współpracy może być odstąpienie od umowy przez wykonawcę.

Niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia dzieła ponosi wykonawca, ale w przypadku materiału ten, kto go dostarczył (art. 641 k.c.). Umowa o roboty budowlane zaczyna się w praktyce budowlanej, tam gdzie kończy się umowa o dzieło. Podobnie jak w umowie o dzieło wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego obiektu, ale dodatkowo wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej.

Natomiast ,,zamawiający” zwany tutaj ,,inwestorem” zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, głównie do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

O ile umowa o dzieło nie ma nakazanej żadnej szczególnej formy (typu: notarialna, pisemna), to umowa o roboty budowlane powinna być stwierdzona pismem (art. 648 k.c.). Brak takiej formy nie skutkuje nieważnością umowy - jedynie według art. 74 k.c. wymagana jest ona dla celów dowodowych (zakaz dowodu ze świadków).

Autor: Stanisław Starkiewicz